همانطور که سازمان بهداشت جهانی گام بعدی خود را در توزیع اولین واکسن مجاز مالاریا در سه کشور آفریقایی اعلام می کند، نگرانی ها در مورد ارزش آن از یک منبع بعید ناشی می شود: بنیاد بیل و ملیندا گیتس، که مسلما بزرگترین حامی واکسن است.
WHO پاییز گذشته واکسن را به عنوان یک پیشرفت “تاریخی” در مبارزه با مالاریا تایید کرد، اما بنیاد گیتس این هفته به خبرگزاری آسوشیتدپرس (AP) گفت که دیگر از این واکسن حمایت مالی نخواهد کرد.
برخی از دانشمندان می گویند که از این تصمیم گیج شده اند و هشدار می دهند که این تصمیم می تواند میلیون ها کودک آفریقایی را در معرض خطر مرگ بر اثر مالاریا قرار دهد و همچنین تلاش های آینده برای حل مشکلات غیرقابل حل بهداشت عمومی را تضعیف کند.
این واکسن که توسط GlaxoSmithKline (GSK) با نام Mosquirix به فروش می رسد، 30 درصد موثر است و به چهار دوز نیاز دارد.
فیلیپ ولخوف، مدیر برنامه های مالاریا در بنیاد گیتس، به آسوشیتدپرس گفت واکسن مالاریا «کارایی بسیار پایین تری از آنچه ما می خواهیم دارد» دارد.
وی در توضیح تصمیم خود برای پایان دادن به حمایت پس از صرف بیش از 200 میلیون دلار و چندین دهه برای عرضه واکسن به بازار، گفت که تزریق این واکسن نسبتاً گران است و از نظر لجستیکی تحویل آن دشوار است.
او گفت: «اگر ما در تلاش برای نجات جان افراد زیادی با بودجه فعلی خود هستیم، این مقرون به صرفه بودن اهمیت دارد.
ولخوف گفت، تصمیم بنیاد گیتس برای کنار گذاشتن از حمایت از راه اندازی واکسن در آفریقا، سال ها پیش پس از بررسی های دقیق، از جمله اینکه آیا پول این بنیاد برای سایر واکسن ها، درمان ها یا ظرفیت تولید مالاریا بهتر هزینه می شود، گرفته شد.
به عنوان مثال، برخی از منابعی که می‌توانست برای رساندن واکسن به کشورها در نظر گرفته شود، به سمت خرید شبکه‌های حشره‌کش جدید هدایت شده است.
آلیستر کریگ، رئیس علوم زیستی دانشکده پزشکی گرمسیری لیورپول، گفت: «این بهترین واکسن در جهان نیست، اما راه‌هایی برای استفاده از آن وجود دارد که می‌تواند تأثیر زیادی داشته باشد».
کریگ گفت که جهان در حال مبارزه برای مهار افزایش مالاریا است که از زمانی که همه‌گیری کروناویروس تلاش‌ها برای متوقف کردن این بیماری انگلی را مختل کرد، که در سال 2020 بیش از 620000 نفر را کشت و باعث 241 میلیون مورد، بیشتر در کودکان زیر پنج سال در آفریقا شد، تلاش می‌کند.
کریگ گفت: «اینطور نیست که ما گزینه‌های جایگزین زیادی داشته باشیم. او با اشاره به واکسنی که توسط دانشگاه آکسفورد ساخته می‌شود، گفت: «ممکن است تا حدود پنج سال آینده واکسن دیگری تأیید شود، اما اگر تا آن زمان صبر کنیم، جان‌های زیادی از دست می‌رود.»
BioNTech، خالق واکسن فایزر علیه کووید-19، قصد دارد از فناوری RNA پیام‌رسانی که برای ویروس کرونا استفاده می‌کرد، برای مالاریا استفاده کند، اما این پروژه در مراحل ابتدایی خود است.
یکی دیگر از موانع اصلی در دسترس بودن است. GSK می گوید تا سال 2028 تنها می تواند حدود 15 میلیون دوز در سال تولید کند. سازمان جهانی بهداشت تخمین می زند که برای محافظت از 25 میلیون کودک متولد شده در آفریقا در هر سال، حداقل 100 میلیون دوز در سال مورد نیاز است.
اگرچه برنامه‌هایی برای انتقال این فناوری به یک داروساز هندی وجود دارد، اما سال‌ها طول می‌کشد تا دوز تولید شود.
ولخوف از بنیاد گیتس گفت: «همه پول در جهان» محدودیت‌های کوتاه‌مدت عرضه واکسن را کاهش نمی‌دهد.
وی خاطرنشان کرد که بنیاد گیتس به حمایت از اتحادیه واکسن گاوی ادامه می دهد که حدود 156 میلیون دلار برای ساخت واکسن اولیه در سه کشور آفریقایی غنا، کنیا و مالاوی سرمایه گذاری می کند.
ولخوف گفت: «ما از راه‌اندازی این واکسن از طریق بودجه Gavi حمایت می‌کنیم، اما تصمیم گرفته‌ایم بودجه مستقیم اضافی را برای گسترش عرضه واکسن اختصاص ندهیم.
روز پنج‌شنبه، WHO و Gavi از کشورهای در حال توسعه دعوت کردند تا برای پرداخت واکسن مالاریا در کشورهایشان درخواست کمک مالی کنند.
دکتر Matshidiso Moeti، مدیر سازمان جهانی بهداشت در آفریقا گفت: “اگر واکسن در مقیاس بزرگ تحویل داده شود، این واکسن به جلوگیری از میلیون‌ها مورد مالاریا، نجات ده‌ها هزار نفر و تضمین آینده روشن‌تری برای این قاره کمک می‌کند.”
دکتر دیوید شلنبرگ از دانشکده بهداشت و طب گرمسیری لندن گفت که برداشتن حمایت مالی از بنیاد گیتس برای واکسن مالاریا ممکن است دیگران را گیج کند.
او گفت: «این خطر وجود دارد که این امر می‌تواند باعث دلسردی دیگرانی شود که می‌خواهند بودجه واکسن مالاریا را تأمین کنند یا حتی برای افرادی که روی سایر واکسن‌ها کار می‌کنند بازدارنده باشد.» وی گفت: تلفیق استفاده از واکسن با اقدامات دیگر مانند توزیع دارو در فصول پرمصرف مالاریا می تواند موارد و مرگ و میر را به شدت کاهش دهد.
او گفت: «هنوز شاهد افرادی هستیم که با چهار یا پنج دوره مالاریا در سال وارد می‌شوند. ما گلوله جادویی نداریم، اما می‌توانیم از ابزارهایی که در اختیار داریم، بهتر استفاده کنیم.»
دکتر دایان ویرث، کارشناس بیماری های عفونی در دانشگاه هاروارد، گفت که توزیع ناقص واکسن همچنان جان انسان ها را نجات می دهد.
او گفت: «ما دوست داریم 100 میلیون دوز داشته باشیم، اما این نوع پول برای مالاریا وجود ندارد. 15 میلیون دوز ما هنوز 15 میلیون فرصت برای محافظت از کودکانی است که قبلاً نداشتیم.»
او گفت که بنیاد گیتس سهم خود را برای عرضه واکسن به بازار انجام داده است و اکنون بر عهده کشورها، اهداکنندگان و سایر سازمان های بهداشتی است که از استفاده از آن اطمینان حاصل کنند.
این واکسن، حتی با وجود نقص‌هایش، در مالاوی بسیار مورد انتظار است.
نولیا زیدانا، 32 ساله، گفت که مشتاق است تا دو فرزند خردسال خود را پس از اینکه چندین بار دید مالاریا آنها را بیمار کرده و به تنهایی زنده می‌ماند، واکسینه کند.
زیدانا که در منطقه مرکزی نتچئو مالاوی زندگی می کند، گفت: «وقتی با پدر و مادر و خواهر و برادرم بزرگ شدم، همیشه به مالاریا مبتلا بودیم. او گفت: “پسر بزرگ من در چهار سالی که در آنجا بوده است، بارها به مالاریا مبتلا شده است. در حالی که او تنها هفت ماهه بود، پسر کوچک من قبلاً دو بار به مالاریا مبتلا شده است.”
او گفت که با وجود اینکه زیر پشه بند می خوابند، گاهی اوقات قبل از رفتن به رختخواب در حالی که در تاریکی شب مشغول تهیه غذا برای شام هستند، نیش می زنند.
او گفت: «ما شنیده‌ایم که افراد دیگر از مواد دافع پشه استفاده می‌کنند یا کویل‌های بخور ضد پشه می‌سوزانند، که ما نمی‌توانیم آنها را بپردازیم، زیرا ما فقط کشاورزانی هستیم که از دست به دهان زندگی می‌کنیم.
دکتر مایکل کایانگ، از وزارت بهداشت مالاوی، از همه مردم این کشور خواست تا تمام اقدامات لازم را برای مهار مالاریا انجام دهند. وی گفت که خود ایمن سازی برای متوقف کردن این بیماری کافی نیست و مردم باید راهبردهای متعددی را اتخاذ کنند.
او گفت: «حتی فقط با خوابیدن زیر پشه بند، نقش خود را در کاهش بار مالاریا در کشور ایفا کردید.